Þeir gusa mest sem grynnst vaða

Ég ætla svo sannarlega að vona að svokallaðir “veiðimenn” sem nú standa í skaftfellsku ánum, fái ekki bröndu. Tæplega verðu mér að ósk minni, niðurgöngufiskur bítur á hvað sem er.

Það er gott fyrir menn sem veiða yfirleitt lítið að fara í vorveiði. Einnig er það gott fyrir menn sem ekki hafa þroskann til að bíða eftir að fiskurinn komi til baka að skella sér í vorveiði. Vorveiði er kjörin fyrir menn sem í raun kunna ekki að umgangast veiðiár.

Á seinni árum hafa menn reyndar farið út í að veiða aðeins á flugu og veiða og sleppa stíllinn er sagður viðhafður. Það er nú líka það eina sem hægt er að gera við niðurgöngufiskinn, nema ef vera skyldi að setja hann í ruslagáminn á Klaustri, eina og oft hefur sést.

Mýtan um nýgenginn sjóbirtinginn er jafn hjákátleg og áður, enda sér maður það sjaldnar nefnt í bólgnum greinum þar sem menn stæra sig af tugfiska veiði á dag. Sjóbirtingurinn sem fer ferð eftir ferð upp og niður árnar til að ná rétta saltmagninu,( er að smolta sig) er sleginn út af laginu í ótrúlega aumingjalegum slag við mann með sem stendur í miðri á með agn á línu, agn sem fiskurinn getur ekki staðist, eftir veturlanga dvöl á hrygningastöðvunum. Magnað að landeigendur skulu ganga svona um náttúruna.

Mér þykir súrt í broti að horfa upp á þetta háttarlag, áratugum saman, án þess að nokkur hreyfi mótmælum. Landeigendur sjá þarna aura og á meðan þetta er löglegt verður það peningagræðgin sem ræður för, vart getur það verið annað.

Látum af þessum ósóma, gefum náttúrunni sinn sjens.

Eftir Gísla Gíslason
Rauðabergi Fljótshverfi
Fæddur 1872

Frásögn Gísla úr „Söguþættir Landpóstanna, 1. bindi," eftir Helga
Valtýsson 1942

"Til dæmis um það sem unglingum var ætlað í þá daga, ætla ég
að segja eftirfarandi sögu:

Haustið 1883 var ég sendur af heimili mínu, Rauðabergi í
Fljótshverfi, að Jórvíkurhryggjum í Álftaveri til þess að sækja þangað 5 ær sem
móðir mín hafði keypt þar, því að hún hafði misst nær allt sitt fé vorið áður,
fellisvorið mikla 1882, sama vorið og faðir minn dó. Myndi mörgum virðast það
forsending, því að leiðin, sem ég fór, mun vera stíf fjögurra daga ganga fyrir
fullorðinn mann hvora leið, en sex daga var ég að ganga fyrri leiðina.

Sumt af þessari leið eru erfiðir fjallvegir, því ég fór
vestur allar Síðuheiðar, út í Skaftártungu og síðan suður í Álftaver. Á þessari
leið eru margar smáár og tvær stórár, Svínadalsvatn og Geirlandsá, ennfremur
Hólmsá milli Skaftártungu og Álftavers, en yfir hana mun ég hafa verið reiddur
frá Hrísnesi. Fór ég að mestu eftir tilsögn og ávísan einstakra manna á bæjum
þeim er ég gisti á, en fékk þó fylgd einstaka spotta. Þá var ég 11 ára að
aldri.

Þá bjó á Holti á Síðu Runólfur heitinn hreppsstjóri. Lét
hann fylgja mér nokkuð inn á svonefndan Holtsdal og sagði mér svo til vegar út
heiðarnar. Á þeirri leið kom fyrir smáatvik, sem ég hefi munað síðan. Skömmu
eftir að ég hafði sagt skilið við fylgdarmann minn, mætti ég stelpu einni, á að
giska um fermingaraldur, tötralega búinni og fremur ískyggilegri útlits, svo að
mér stóð tæplega á sama. Ég áræddi þó að ávarpa hana og sagði:  „Sæl vertu"  
Stelpan nam staðar, glápti á mig stórum augum
og sagði síðan: „Sæl vertu segirðu" Mér flaug undir eins í hug, að mér hefði
missýnst og þetta væri strákur en ekki stelpa og sagði því: „ Jæja, eða sæll
vertu þá" En þá tók stelpan til að hlæja án þess að svara mér. Ég spurði þá:"
Hvar áttu heima?" Benti hún þá inn með fjallinu og sagði:" Þarna" Ég leit
þangað, en sá engan bæ. Tók hún því næst á rás fram hjá mér og stefndi upp í
heiðina. En ég hraðaði mér leiðar minnar, því mér duttu strax í hug kynjasögur,
sem nóg var af í þá daga, meðan þjóðtrúin um huldufólk og útilegumenn skipaði
enn öndvegi í hugum manna, og taldi ég líklegt, að þarna hefði eg hitt annnað
hvort vofu, huldukonu eða útilegustelpu. En að vörmu spori kom stelpan á eftir
mér. Var hún nú ríðandi og fór geyst. Kallaði hún til mín og sagði: „ Viltu
ekki fara á bak fyrir aftan mig?" En ég kvað nei við, því mér stóð ógn af
henni. Þeysti hún síðan leiðar sinnar inn með fjallinu og hvarf. Þóttist ég
góðu bættur að vera laus við hana.

Lá nú leið mín um óbyggðan fjallveg, mjög óljósa götuslóða,
en endalausir heiðaflákar á alla vegu, villugjarnir ókunnugum. Þó komst ég alla
leið að Skaftárdal um kvöldið. Er mér minnisstætt, hve feginn ég varð er
ég  sá bæinn, en hann sést eigi fyrr en
komið er heim að túninu, því að hár heiðarkambur umlykur túnið austan og
norðanvert. Þá bjó á Skaftárdal Magnús hinn ríki, sem mörgum var kunnur. Sagði hann
mér, að stelpa sú, er ég mætti á dalnum, hefði verið frá Hervararstöðum, sem er
hjáleigukot frá Holti. (Það kot er komið í eyði fyrir löngu) Var það skammt
frá, sem leið mín lá, en leiti bar á milli. Giskaði Magnús á, að stelpan hefði
verið að sækja hesta upp í heiðina. Var hún geggjuð.

Frá Skaftárdal fór ég að Hlíð í Skaftártungu, þar bjó þá Jón
Eiríksson, frændi minn. Þegar ég kom þangað, var hann hissa að sjá, að ég,
svona lítill hnokki, skyldi hafa komist alla þessa leið yfir veglaus fjöll og
vötn. Í viðurkenningaskyni fyrir þetta afrek mitt gaf hann mér gráa gimbur.
Hafi hann gaman af að sjá til, hversu mér reiddi af með hana alla þá leið,
semég átti fyrir höndum.Hafa víst fáar gjafið orðið mér til meiri fagnaðar en
þessi gimbur. Fór ég síðan, sem leið liggur, út að Hrísnesi og þaðan í
Álftaver. Hafði ég gimbrina í bandi. Rak ég hana síðan með hinum kindunum.
Heimleiðis fór ég um Meðalland og Landbrot. Man ég óglöggt eftir þeirri leið,
fyrr en ég kom að Breiðabólsstað á Síðu. Þar bjó Sigurður heitinn Sigurðsson
trésmiður. Munu engir fullorðnir hafa verið heima, er ég kom þangað. Márgrét,
dóttir Sigurðar, sem þá var 9 ára gömul, varð til að fylgja mér austur að
Hörgsá, sem er smáá skammt austan við Breiðabólsstað. En seinna varð hún konan
mín. Man hún eftir því, að ég fór úr sokkunum yfir ána. Var frost og mýrarnar á
haldi, og hefi ég verið þurr í fætur. En þá var siður að fara úr sokkum, og
jafnvel buxum, ef menn þurftu ekki að vaða nema læki eða ár. Man hún einnig
eftir því, að við kvöddumst með kossi, en það voru algengustu kveðjusiðir í þá
daga. Þessu atviki hafði ég sjálfur gleymt."

http://www.youtube.com/watch?v=Wqt8rP3CL5M

Hvað er það sem dregur mann í afrétt ár eftir ár? Streðið, hangsið í kofanum, kamarinn á torfunni? Nei, slíkt gleymist ótúrulega fljótt.
Eftir mikið kjötsúpuát hjá ömmu og óhemju magn af kökum á Þverá, tekur á móti manni faðmlag fjallanna fyrir austan. Blágilin skarta sínu fegursta, líkt og þau fagni manni persónulega eftir langa fjarveru.
Hvernig er hægt að þykja svo ósköp vænt um fjöll, skriður og fossa, með iðagrænum grasbölum, þar sem drifhvítar kindurnar standa á beit?  Hvernig er hægt að fyllast ró við það eitt að standa og horfa á æskustöðvarnar? Ekki er víst að maður myndi upplifa þetta ef maður hefði ekki flutt á mölina, því enginn veit hvað átt hefur, fyrr en misst hefur. 
Pelinn í brjóstvasanum gengur á milli manna og í Öxlinni er tekið duglegt stopp. Hver er með sína sortina, sumt gott, annað minna gott. Pelarnir ganga hring eftir hring, brátt veit enginn hver var búinn að fá hvað eða hver átti hvað.

Loks er stigið á bak og klárarnir færast í aukana við hvert pelastoppið. Inn við Stein eru menn farnir að ræða málin umbúðalaust. Bros á hverju andliti og orðvarir menn láta allt flakka, kyssast og hrósa til hægri og vinstri.Við Ufsatangann eru klárarninr farnir að sýna takta sem ekki var vitað um , töltið ægilegt og viljinn varhugaverður.
Miklafellið skartar sinni þekktu fegurð og hundar, hross og menn fyllast innri gleði og ró er inn á torfuna er riðið í ótrúlega fögrum hópi reiðmanna af Síðunni. Eftir að hafa velt sér og fengið sér vatn, fara menn og skepnur í sína kofa og gangnamenn stíga dans og syngja fagra söngva fram eftir kvöldi uns þeir sofna svefni hinna sælu, sáttir við Guð og menn.

Það er þetta sem dregur mann aftur og aftur í afrétt.

Lagt af stað í afrétt.

Guðjón Bergsson-Baldur Þ Bjarnason-Steingrímur Lárusson-Bjarni Kristófersson-Helgi Pálsson,
inn við Stein.

Sigurður Lárusson-Helgi Pálsson-Páll Helgason-Ólafur J Jónsson-Björn Helgason, í Fellinu

Steini-Óli-Pabbi og Bjössi við Blængskofann.

 

það rann upp fyrir mér í dag að það er ekki sjálfsagður hlutur að hlakka til haustsins. Hér áður fyrr var ágústmánuður mánuðurinn sem krakkarnir fóru aftur til Reykjavíkur eftir sumarsvölina á Fossi, eins og margoft hefur komið fram í sögunni. Treginn gerði vart við löngu áður en þeir fóru, mánuðurinn var eiginlega hálf lélegur af þessum sökum. Ekki var það til að bæta það að Sveinn og Laufey fóru líka í bæinn í þessum mánuði, Sveinn bað mig um að fara með verkfæratöskuna í rútuna sem mér fannst ég vera nýbúinn að sækja í rútuna.  Helgi B  átti þó afmæli þann 24. og þá var kátt á hjalla, sumarið virtist í algleymi og ekki virtist fararsnið á nokkrum manni.

Félagi minn sagði nefnilega við mig í dag að það væri allt skemmtileg búið að árinu. Sumarfríið búið og hann búinn að ná í hreindýrið sitt. Hva, haustið er allt eftir, sagði ég glaður í bragði, búinn fyrir mörgum árum að taka þá árstíð í sátt. Þú getur trútt um talað sagði hann, allar smalamennskurnar og áð allt.

Það er nefnilega svo stórkostlegt að fá vorið bókstaflega upp að olnbogum í sauðburðinum löngu áður en nokkur er farinn að hugsa um sumarið hér í vestrinu og svo að hnýta aftan við sumarið heilum stórkostlegum tíma sem getur varið í 2 mánuði, blessaðar smalamennskurnar og stússið í kringum þær. Stillurnar, drifhvítu lömbin, tæru pollarnir og fersku fjallalækirnir blása lífi í glæður sumarsins sem vöknuðu um vorið á hnjánum með lítið lamb í fangi og hrossagaukinn allt um kring.

Fullkomnun þessara tíma virðist alger þegar litið er um öxl á liðnar stundir,  samt ekkert hreindýr og ekki heldur 10.000 manna útihátíð.
Sveitin gefur mér það sem á vantar.

  Vorið sem sveitamaður hefur beðið eftir frá því seinast vor kláraðist, var vart komið þegar það breyttist í skelfingu. Vorið sem hingað til hefur skotið von og birtu í drungafull brjóstu vetrardvalinna hjörtu, sem í ofanálag hefur hafa verið kramin af endalausum vonbrigðum hvað svokallaða endurreisn landsins varðar , umbreyttist á einni nóttu í hreina hörmung. Blessuð fallega sveitin situr eftir þetta áhlaup náttúrunnar sem flakandi sár, pakkfullar brekkur af ösku, túnin vart beitarhæf, úthagi brostinn.  Eina ráð bændanna er að hafa lambfé á túnum á flestum bæjum. Uppskera sumarsins 2011 er undir,  verður engin á nokkrum bæjum og lítil á mörgum. Tilraunir manna til að ná þó einhverju í hús mun sennilega skila lélegum heyjum og biluðum eða ónýtum tækjum.

Grafalvarlegri stöðu sveitanna í austanverðum Skaftárhreppi verður vonandi mætt með einhverjum hætti og augljóst er að mikið hey þarf á svæðið ásamt ýmsu öðru sem úrskeiðið mun fara í þessari ótrúlegu stöðu sem fólkið býr við og mun þurfa að búa við næstu misserin.

Sem betur fer er hópur manna, allskonar sérfræðinga, að skoða allar hliðar þessa máls og vonandi verður  þeim niðurstöðum sem úr þeim skoðunum koma, fylgt eftir með aðgerðum sem verða til þess að þessi  sveit nái að yfirstíga þessi ósköp með sæmilegum hætti.

 

  Grasið spratt og tilhlökkunin jókst að sama skapi. Réttastússið var senn á enda og það stóð á endum að heyskapurinn hófst   þá þegar.  Hvanngræn túnin bylgjuðust í vestanáttinni, heitur vindurinn strauk vanga sveitapiltsins þar hann brunaði út á Borgarholt á gamla Ferguson, með uppbrettar ermar og í tandurhreinum stígvélum. Leiðin út í Fjall gat verið mjög holótt og ef maður ætlaði að halda ferðinni, án þess að annað hvort skjótast úr traktorum eða hljóta varanleg bakmeiðsl, eða önnur verri meiðsl, þurfti maður að þekkja hverja holu.
Gat þetta verið mikil rússíbanareið, stýrinu snúið borð í borð, í 4ða gír og í rauða botni. Ef þetta klikkaði og traktorinn lenti í holu, hoppaði maður upp út sætinu, ámoksturstækin fóru á háaloft,  lentu á tjökkum sínum á sama augnabliki  í maður sjálfur skall á grjóthörðu járnsætinu.
Þetta var ávallt mikið högg, tennur skullu þannig saman að njólinn, sem  maður var með í kjaftinum frá því um morguninn í kúarekstrinum, hrökk í sundur.
Veghefillinn kom endrum og sinnum og eyðilagði vandrataðan krákustíginn. Það marga daga að læra á nýjar holur.
Reimin og stykkið neðan við lá í ljánni, sumarið var framundan, fátt stóð í vegi.

Já, svona voru nú sumrin.´

 

Kýrin Hjössa á Höskuldsstöðumí Austur-Húnavatnssýslu varnythæsta kýrin árið 2010 á svæðiBúnaðarsambands Húnaþings ogStranda með 10.278 kg og lenti húní 35. sæti yfir landið hvað þennanþátt varðar.Þetta kemur fram í niðurstöðumúr skýrsluhaldi nautgriparæktarinnarfyrir árið 2010 og fjallað er um í nýjastafréttabréfi BSH.Þar kemur einnig fram að meðalnytá svæði sambandsins hækkaði á milliára og endaði í 5.190 kg/árskú sem erþó aðeins undir landsmeðaltalinu semer 5.342 kg/árskú.