Skaftárvirkjun.

Svo var það hugmyndin um Skaftárvirkjun, sem myndi nú heldur betur hleypa lífi í glæðurnar í hreppnum. Illa nýtt hraun og uppblásin rof yrðu að fallegu vatni þar sem , eins og ég hef áður nefnt, verður transportað með ferðamennina ( konur veiðimannanna) um lónið, komið við hér og þar og í einhverjum tilfellum gætu hrólfar tekið þær í léttar göngur um svæðið. Ekki amalegt að koma til byggða eftir slíkar ferðir um það leiti sem eiginmenn þeirra eru að renna í hlað, vígreifir og voldugir. Þær rjóðar og sælar eftir göngutúrana með sveitastrákunum, sem sýna á sér sýnar bestu hliðar í hlíðum gíganna sem kenndir eru við Laka.

Einu hlaupin yrðu þessi Skaftárhlaup en þau færu í áðurnefndan Langasjó því ánni yrði veitt í sinn gamla farveg.

Í stöðvarhúsinu væri hægt að skoða allskonar sýningar sem listamenn samtímans koma á legg eftir vetursetu í vinnustofum hússins.

Já, það er bjart yfir framtíðinni.

Helvítis Skaftáin

"Ég held að það væri gott að vera laus við þetta helvíti" sagði innfæddur Klaustursbúi þegar rætt var um afleiðingar þess að veita Skaftánni í Langasjó.  Hann sá nefnilega kostinn í því að losna við þessa kolmórauðu á úr farveginum. Eftir að hún færi, rynni þar kristaltær áin í fögrum lygnum. Ótal ár og lækir renna í farveg Skaftár á leiðinni til byggða og rynnu þar vitaskuld áfram.  Fiskur i hverjum hyl, veiðimenn biðu í röðum eftir gistingu í sveitinni  til að geta rennt fyrir lax og sjóbirting í þessari nýju perlu veiðimannanna. Restin af fjölskyldunni spókar sig um aðrar náttúruperlur sveitarinnar, þangað til veiðidegi lýkur og fjölskyldan sameinast á ný yfir skaftfellskri steikinni á einhverjum ferðaþjónustubænum.

Já, þetta sá hann í réttu ljósi, eins og svo margt annað.  Einnig væri búið að friða alla fugla í sveitinni, Skaftárhreppur væri griðastaður fuglanna. Tófan hefði úr nægu að moða þannig að blessuð lömbin hefðu frið til að stækka og dafna fyrir áðurnefndar kvöldvökur.

Skaftárhlaup framtíðarinnar hyrfu í Langasjó , sem yrði að vísu ekki lengur tær heldur aftur eins og hann var fyrir 1965, þegar Skaftá rann í hann og þaðan um útfallið austur í farveg sinn sem nú þekkist.  Leirburðurinn frá hlaupunum væri þá ekki lengur sú plága sem hún er í dag, þar sem allt virðist ætla að kaffærast í þessum fíngerða salla.

Að vísu þyrftu menn að finna sveitafélaginu annað nafn en manni dettur í hug svona í fljótheitum, Nýi Skaftárhreppur.

Já, hún er skítug, Skaftáin

Eins og það var.

Hundarnir ruku saman og mátti halda á tímabili að ekki yrði hætt fyrr en annar lægi í valnum. Þrátt fyrir að búa sinn hvormegin við girðinguna alla sína hunds tíð, ruku þeir alltaf saman þegar þeir hittust. Svona í upphafi dags var þetta náttúrulega alveg frámunalega bjánaleg hegðun, gersamlega uppgefnir áður en komið var niður á veg.

Hrossin voru gæfari, jafnvel að maður greindi smá kátínu í annars sviplausum andlitum þeirra þar sem þau gjóuðu augunum á hvert annað þegar fetið var stikað austur fyrir Holt.

Fátt bar á góma austur að gömlu brú en farið var inn gamla veginn inn með Þverárvatni og síðan upp Hjalla. Fyrsta áningin var fyrir ofan Stekkatúni hans á Þverá en þaðan er fagurt útsýni yfir bæinn, Þverárbæinn þar sem Kristjana réði ríkjum í mörg herrans ár, natni og yfirvegun sveif þar yfir vötnum. Einnig bjó þar Davíð.

Þegar upp í Húsadal var komið lá hrossunum við köfnun, að pjakka brekkurnar með mislétta smalana, oft á heitum dögum, tók á eftir flatmagelsi sumarsins, þar sem eina hreyfing þeirra var að standa upp til að éta meira í Sótanum. Já, þeir voru misjafnir, dagarnir hrossanna. Hundurinn skellti sér á bólakaf í fyrsta pollinn sem hann fann í mýrinni, alblóðugur og tættur eftir átökin við Miðbæjarhundinn. Mér sýndist hann ekki sjá efir neinu.

Það er skemmst frá smalamennskunni að segja að eftir fjallsbrúnunum, niður blómstrandi brekkurnar, liðuðust drifhvítar ærnar í löngum röðum að sínu klifi, Páls niður Lækjarklif og Fera niður Merkiklif.

Svona virtust nú smalamennskurnar í bernskunni lekur einn.

 

Stöðugleiki - samstaða - traust.

 

 Smalaði á þverá um helgina. Ekki er það nú í frásögur færandi, nema fyrir þær sakir að aldrei hef ég fyrr á minni lífsleið smalað á Þverá.  Ekki veit ég svo sem ástæðuna en það er kannski nóg um austurferðir á haustin í aðrar smalanir, gjarnan á Fossi og í afréttinum.

Vorum á tveimur hjólum, ég og tengdasonurinn í miðbænum, báðir á Polaris hjólum, sem betur fer því í sköflunum kom stöðugleiki þessara yfirburðatækja sér vel.  Fórum rakleiðis upp Rauðárdal, inn fyrir Hálsenda og austur á brúnir. Þegar við komum austur að Baugagili, þar sem sér niður á Eynna og Eyjarlón, sást til hundsins Sigga í Hörgsdal. Slík tímasetning, slík nákvæmni, slík samstaða, verður ekki kennd hér.

Féð rann sína leið fram brúnir og niður Selklif og framan við Þveránna, niður í gamla fjárhúsið hans Davíðs. Voru menn þar samankomnir frá Fossi, Þverá og Hörgsdal. Ríkti þar algert traust.

 

Foss á Síðu

Norðan Nónskarðs. Þverárvatn neðst

Við Baugagilsbotna

Flosi

Í þetta skiptið var stefnan tekin austur. Eftir áfyllingu á Mestkönnuna, rjúkandi, óvenju sterkt, kaffi hjá Stebba Þormar, var slegið í og ekki slakað á fyrr en á KFC á Selfossi. Freistingarnar eru jú til þess fallnar að falla fyrir þeim, annars væru þær ekki freistingar.  Tvö kjúklingalærisbein eru í vegkantinum við Kjartansstaði, gersamlega hvítþvegin, þannig að fuglinn ekki einu sinni lítur við þeim. Næsta þjónustuhlé var ekki tekið fyrr en við Hvamm undir Eyjafjöllum. Byggði upp forskot á keppinautana þannig að ég kom úr hléinu enn í fyrsta sæti. Rauða hælúxfatið hafði reyndar puðast framúr rétt áður en ég held að hann hafi verið hring á eftir. Ég tók fram úr honum við Pétursey ásamt mörgum öðrum bílum sem virtust hafa hið mesta yndi af ljósum hvers annars í baksýnisspeglunum.

Já, mikið ósköp verður nú gott að komast í smá smölun. Hef ekki smalað í bráðum tvær vikur en fátt er fegurra en hópur af rollurössum stökkvandi á undan manni fram grasi gróna hvammana í heimahögunum blíðu. Sem taka á móti manni í hvert eitt sinn sem maður ráfast í sveitina, með opnum örmum umhyggju og endalausum minningum um liðnar unaðsstundir.

Bíllinn snéri nánast þversum á veginum og allar hugsanir um gömlu góðu stundirnar , þar sem maður vagaði á eftir beljunum með strá í munni og baggaband í vasanum, hurfu eins og dögg fyrir sólu þegar hin mesta barátta upphófst við að koma þessu fati á rétta braut, ásamt því að kerrudjöfullinn kæmi líka með austur að Fossi. Fljúgandi hálkan, norðan gaddrokð og skafrenningurinn tóku hér öll völd og  var um tíma alls ekki á hreinu hvert þessi för myndi enda.

Já, ef Flosi hefði verið fluttur í bæinn, hefði hann líka strekkt austur. Það er ég viss um.

...

Haust

Smalaárátta

Að maður skuli haldinn smalaáráttu, að finnast smalamennska eitt það skemmtilegasta sem maður kemst í, er sennilega jafn vonlaust og þessi íþróttaáhugi Adolfs Inga. Aðeins áhorfandi.

...

Frjálst er í fjallasal

Eftir ákveðinn akstur um blómleg héruð Suðurlandsins, með aðeins einu stoppi,  renndi ég í hlað á Fossi. Þetta eina stopp var gert á Gatnabrún en þar er gott að rétta úr sér og skoða drífandi framkvæmdirnar á Götum í Mýrdal.
Steikt hjörtu í brúnni sósu biðu sársvangs sveitamannsins, sem slafraði í sig lostætinu með mikilli áfergju, líkt og hann hefði komið fótgangandi úr bænum.
Að lokinni þessari stórkostlegu máltíð var ekki annað framundan en leggjast til svefns.

kl 7 næsta morgun renndi til fjalla samstilltur hópur Síðusmala í 2. safn haustsins, glaðir í hjörtum en þó ósteiktum.  Sólin gægðist framundan Öræfajöklinum þannig að glampaði á döggina á Orrustuhólnum. Þetta er fallegur morgun, hugsaði ég,  renndi peysunni betur uppí háls og skellti mér uppí 70. Ég rak lestina inn hraun, töluvert á eftir en missti þó sjaldan sjónar á félögunum.

Næstu 3 daga var afrétturinn smalaður, kindur hér og þar, líta upp þegar á þær er hóað. Líta upp og rölta í smáum hópum fram yfir hvert gilið á fætur öðru. Stika fram sömu göturnar og kindurnar á Austur Síðu afrétti hafa þrammað í margar aldir. Við setjumst utan í sömu brekkurnar og forfeður okkar hafa setið í  jafn margar aldir.  Þar hafa þeir setið, með sólina í andlitið, horft til Lómagnúps, í Hamarinn í Fellinu, horft fram á Stakkinn og klappað hundinum.

Já, gott er að eiga þessar stundir í faðmi fjallanna.

Sandsmölun.

Fossmenn smöluðu "Sandinn um helgina. Eftir einn mesta úrhellismorgunn í manna  minnum, stytti loks upp og menn undu sér í verkefnið. Hver maður renndi sér á sinn stað og máttlitlir veðurguðirnir hrökkluðust undan með skottið á milli lappanna. Skildu þó eftir slatta af vatni sem við ösluðum upp undir kvið. Réttað var í gömlu réttinni á Hraunbóli, eftir fráveitingar úr réttargólfinu og áveitingar að magahólfinu, var miskunarleust dregið í sundur, Bjössa, Bjarna og Palla fé, til hægri og vinstri, allt eftir settum leikreglum. Leikreglum sem voru samdar fyrir mjög löngu og hefur ekki þurft að breyta.
Hraunbólsmenn voru síðan sem stoðin og styttan á bak við kallana, sem betur fer, því ber er hver að baki, nema sér bróður eigi.
Frábær helgi!

  

 

 

 

 

Heiðin

Sól skein í heiði í vestan logninu. Menn og hundar í sínu besta skapi, klárarnir nöguðu kampinn á gamla hesthúsinu. Þeir voru búnir að jafna sig eftir afréttisferðina, vel í stakk búnir til að smala heiðina. Múgur og margmenni tóku þátt, heil hersing af upprennandi smölum fóru með nokkrum alvönum upp Bröttubrekku og vestur brúnir. Enn aðrir upp Merkidal. Inn með Þverárvatni fór hestamaðurinn í hópnum, með tvo til reiðar, strá í munni og raulaði lag sem var vinsælt þegar rakstrarvélin var ný. Nokkrir voru á hjólum, fóru sér að engu óðslega, inn í Horn og fram  heiði á móti sólinni. Drifhvítar ærnar runnu á undan smölunum á þessum unaðslega degi. Björn settist á brún Bjarnarháls, horfði yfir Seldalinn og hugsaði málið.

V1710 Allison

Svona var mótorinn hans Hoffmanns. Ekki amalegur rokkur, 28 lítra, V 12

Fjallkóngurinn

Nokkrir fjallkóngar hafa verið á afréttinum heima síðan ég byrjaði að fara. Bjarni á Fossi var þegar ég fór fyrst og var í mörg ár. Frábær kóngur og auðvitað þekkti maður kallinn vel. Kiddi á Hörgslandi var seinna einnig Jói á Breiðabólstað.

Sá sem nú er og er búinn að vera í nokkuð mörg ár, er Siggi á Hörgslandi.  Nýjum mönnum fylgja oft nýir siðir.  Ein sú nýbreytni sem hann tók upp og féll mér vel var að hann tók að senda mann á staði sem maður hafði ekki áður smalað. Hver bær átti gjarnan sitt svæði, hver fór sína leið eins og hann var vanur og hafði lært af sínum föður. Það gekk undantekningalítið vel, margir voru á afrétti, maður frá hverjum bæ og stundum fleiri en einn, allir á hestum og féð vant að vera smalað.

Að fá að smala þar sem "hinir" voru vanir að smala, opnaði manni  nýja sýn, loks áttaði maður sig á helvítis biðinni, hvers vegna í ósköpunum þeir gátu verið svona lengi. Snilldar leikur hjá Sigga og skyndilega voru allir vanir að smala hvar sem var.

Fyrsta kvöldið er oft glatt á hjalla í kofanum, eftir ljúffengan kvöldmat hjá kokknum og smá leggju (ekki hjá kokknum) fá menn sér gjarnan smá tár og sungin eru óskaplega falleg lög, óskaplega fögrum röddum, fram eftir kvöldi.

Á hárréttu augnabliki (sem maður kannski skilur ekki alveg þá stundina) stendur kóngsi upp og segir, jæja, nú förum við að sofa. Sér um að allir skili sér í koju og eftir skamma stund tekur annar kór við, kór hinna fögru hrota.

Siggi er góður kóngur!

Þegar þetta er skrifað, kl tíu mínútur fyrir miðnætti, er sennilega verið að syngja, undir dalanna sól.

Ég er með Fellsþrá.

Valdi Kaldi- Stórsmali

Vegna fjölda áskorana birti ég hér nokkrar myndir af honum Valda, tengdasyni Palla á Fossi. Hann er frá Klaustri og kom eins og ferskur andblær að Fossi, með vestanáttinni. Hann er vanur að smala með Fossköllunum og er einnig farinn að fara í afrétt, er þar orðinn einn af reynsluboltunum, uppáhald hvers fjallkóngs.

Skemmst er frá því að segja að hrein unun er að horfa á maninn koma að kind, alltaf rétt að málum staðið, hann og austurbæjarhjólið sem einnog sami hugurinn.

Takk Valdi

Ekkert, slítur þau bönd sem hann er bundinn heimahögunum.

Bell P-39 Airacobra

Yfirleitt voru orrustuflugvélar hannaðar utan um mótorana en þessi var sú fyrsta sem hönnuð var utan um byssu. Byssan  var  American Armament Corpurations  37 mm fallbyssa og skotið fram úr miðjum propp vélarinnar.

Þetta þýddi að mótorinn þurfti að vera mjög neðarlega í vélinni og aftan við flugmanninn. Og þess vegna þurfti vélin að vera með nefhjóli, sem ekki hafi áður verið á orrustuvél.
Fyrsta Airacobran var afhent í apríl 1939 .

Mótorinn var 12 sylendra, Allison V 1710, vatnskældur 1150 hestöfl.( Eittþúsundeitthundrað og fimmtíu)
Hámarkshraði var 600 km á klst og flugþol 2500 km.
Fyrir utan fallbyssuna í trjónunni voru 4 hríðskotabyssur á vélinni.

Vélin þótti nú víst ekkert framúrskarandi í bardaga en þó ágæt þar sem lágflug þurfti, þar sem áras var á skotmark á landi. Tæp 10 000 stk voru framleidd og Rússar keyptu nálægt helmingnum.

Vél af þessari gerð hrapaði við Miklafell á Austu Síðu afrétti haustið 1942 og fannst tveimur árum síðar. Flugmaðurinn lét þar lífið og hefur verið okkur fjallmönnum innan handa síðan.

 

Sveitasæla

En kannski er það jafnvel  enn betra, að geta skroppið í sveitina sína þegar maður vill,  fylgst með börnunum sínum taka þátt í sveitastörfunum,  hoppað í heyskap, réttir og allt það sem maðurinn á svölunum í Breiðholtinu veit ekki um og saknar þess vegna ekki.  Lagst á koddann að kveldi og hlustað á Fossinn sinn.  Krakkarnir sofa til morguns, stökkva á fætur og skoppa berfætt út á tún, leika við hundana, klappa kindinni sunnan við skurð, hún lítur á lömbin sín, jarmar og sannfærir þau um að allt sé í lagi. Þetta séu vinir þeirra.

Já. sælt er að vera sveitamaður.

Sáttur sveitamaður á mölinni ?

Ég vildi að ég væri úr Breiðholtinu. Hefði alist upp í Bökkunum, gengið í Breiðholtsskóla, síðan farið í FB og tekið verklega hlutann hjá GG. Væri  enn hjá þeim, hefði yfirumsjón með girðingunni utan við holuna sem verið er að taka fyrir nýja púttvöllinn utan við  safnaðarheimilið.

Væri sallarólegur með haustið, það skipti engu máli hvað það væri langt, hvað það bæri í skauti sér, hvenær veturinn skellur á. Sumarið er að baki og ein vel heppnuð útilega í Húsafell toppaði sumarið. Þar voru 6 þúsundir, brjáluð stemning, klukkutíma röð á klósettið sem var reyndar stíflað. Hitti félaga mína ú Hlaðgerðakoti og það var ákveðið að fara aftur út úr bænum eftir 2 ár.

Kem heim og ákveð að gera sveitasetur úr íbúðinni, það var svo helvíti næs að sitja úti í náttúrunni í Húsafelli, vera í kyrrðinni í fortjaldinu, þar voru 15 mans, gítarar og geislaspilarinn var þaninn í botn. Geðveikt stuð og sveitalífið frábært.

Ég fer í Júróprís, kaupi mér gervigras. Set það á svalagólfið, treð bast stólnum út, næ mér í einn kaldan, set nýja þjóðahátíðarlagið með Breimi í Hlandi og sonum í botn. Frábært! Þetta er fullkomin hvíld, ég hef skapað mér mína eigin útilegu og er fullkomlega sáttur.

Alinn upp í Breiðholtinu og langar aldrei að fara út úr Reykjavík. Slétt sama um sauðburð, heyskap, réttir og gangmál áa. Veit reyndar ekkert hvað það er. Er sáttur með svalirnar mínar og karton af sígarettum.

Messa í Miklafelli

Síðastliðinn sunnudag var messað í Miklafelli.   Í gegnum árin hefur mikið verið messað í Fellinu en þá meira hver að messa yfir öðrum, eins og gengur og gerist þegar margir koma saman og margt þarf að ræða.

Nú var það sóknarpresturinn á Klaustri sem messaði yfir söfnuðinum og áttum við þar æði góða stund, vorum tekin til altaris og kaffi var á eftir í kofanum í Fellinu.

Slíkur var sannfæringarkraftur séra Ingólfs, þar sem hann þrumaði yfir sálum okkar sem þarna vorum, að mér datt í hug Þórbergur Þórðarson þegar hann bað skólastjóra Kennaraskólans leyfis að fá að sækja um skólavist, hann gerði sig þar jafn aulalegan í framan og þegar maður gengur inn í kirkju þar sem engin sæt stelpa er. Slíkur var svipurinn á okkur í gilinu góða og meðtókum við þarna orð Drottins án uppgerðar.